۱ـ سواد درگذر تاریخ
۲ـ کتاب پلی در مسیر سواد
۳ـ حال روز کتاب در بنه‌گز
۴ـ بنه‌گز و راهکارهای ارتقاء سواد
————————————
۱ـ سواد درگذر تاریخ
بر اساس استانداردهای بین‌المللی، نرخ باسوادی و میزان مطالعه از مؤلفه‌های ثابت توسعه اجتماعی در ادوار مختلف به شمار می‌رود؛ اما آنچه درگذر تاریخ دستخوش تغییر بوده معیار سنجش این مؤلفه‌ها بوده است. چنانکه روزی «سواد» بر اساس مهارت خواند و نوشتن سنجیده می‌شد، سپس با گسترش فنّاوری، مطابق تعریف یونسکو «باسواد» کسی بود که همزمان سه توانایی داشته باشد: تحصیلات عالی(دانشگاهی)، آشنایی با کامپیوتر و دانستن یک زبان بین‌المللی، اما طولی نکشید با توسعه رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی که منجر به دگرگونی روابط اجتماعی بشر گردید این تعریف نیز دگرگون گردید؛ بر اساس جدیدترین تعریف یونسکو «باسواد» فردی است که تمام پارامترهای زیر را داراست:
۱- سواد عاطفی: توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده، همسر و دوستان به نحو احسن
٢- سواد ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط و تعامل با تمامی اعضای جامعه (آداب معاشرت – روابط اجتماعی خوب)
٣- سواد مالی: توانایی مدیریت اقتصادی درآمد (چگونگی پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و مدیریت خرج)
۴- سواد رسانه: اینکه بدانیم کدام رسانه‌ها معتبر و کدام نامعتبر است؛ توانایی تشخیص وثوق اخبار و دیگر پیام‌های رسانه‌ای
۵- سواد آموزش‌وپرورش: توانایی تربیت فرزندان به نحو احسن
۶- سواد رایانه: توانایی استفاده از مهارت‌های هفت‌گانه رایانه ICDL مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات، استفاده از رایانه و مدیریت فایل‌ها، واژه‌پردازی (۱)
۲ـ کتاب پلی در مسیر سواد
بدون شک کسب سواد در چارچوب تعاریف جدید آن مستلزم کسب مهارت‌های متفاوت و متعددی است که گاهی بدون صرف زمان و هزینه بالا غیرممکن است. به‌عنوان مثال در پارامتر «سواد عاطفی» (توانایی مطلوب برقراری روابط عاطفی با خانواده، همسر و دوستان) نیازمند استفاده از مراکز مشاوره است. فرد برای یک موضوع خاص به چندین جلسه مشاوره نیازمند است تا به شناخت صحیحی از خود و سپس به شناخت اطرافیان دست یابد که در این راستا برای هر ساعت مشاوره مبالغ نسبتاً بالایی را باید هزینه نمود. در پارامتر سواد مالی (توانایی مدیریت اقتصادی درآمد) باید در دوره‌های آموزشی حسابداری و نظایر آن شرکت نمود و این مهارت را با صرف زمان و هزینه کسب نمود.
اما برای کسب سواد، راه میانبر و کم‌هزینه‌ای به نام «کتاب» وجود دارد که در کشورهای توسعه‌یافته اجتماعی قدر این گنج کم‌بها را می‌دانند. متأسفانه طبق آمارهای رسمی کشور نرخ مطالعه در ایران طبقیافته‌های پژوهش «شورای فرهنگ عمومی» در سال ۱۳۹۰ میزان زمان اختصاص داده شده به مطالعه در میان مردم ایران ۱۲ دقیقه در روز است (این زمان شامل مطالعه کتاب، روزنامه، ادعیه و …) است (۲). این در حالیست که بر اساس تحقیقی که مرکز بین‌المللی مطالعات گذران وقت در سال ۲۰۱۰ انجام داده است، بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه در بین مردمان جهان مربوط به کشور فنلاند ۴۴ دقیقه، نروژ ۳۹ دقیقه، استونی ۳۶ دقیقه، آلمان ۳۴ دقیقه و هلند ۳۱ دقیقه در روز است (۳). حال به وضعیت فلاند و نروژ در ارتکاب جرم و جنایت که نگاه کنیم، می بینیم این دو کشور جز ۱۰ کشور امن و آرام جهان قرار دارند(۴).
۳ـ حال روز کتاب در بنه‌گز
هرچند آمار واقعی از نرخ مطالعه کتاب در زادگاهمان در دست نیست، اما شواهد و قرائن حاکی از این است که حال‌وروز کتاب در بنه‌گز نیز چندان مطلوب نیست و کتاب در اندیشه جوانان ما به فرآموشی سپرده‌شده است.
چندی پیش به همت جمعی از علاقه‌مندان به مسائل اجتماعی بنه‌گز، به مناسبت آغاز سال تحصیلی، نمایشگاه کتابی با بیش از دو هزار عنوان با موضوعات مختلف در مسجدالنبی (ص) بنه‌گز برگزار شد که طی دو هفته برپایی نمایشگاه با ۳۰ درصد تخفیف، کمتر از صد جلد کتاب فروش رفت که دراین‌بین سهم دانش آموزان از خرید کتاب زیر ۵۰ درصد بود. در آبان ماه سال جاری نیز به مناسبت هفته کتاب، به‌صورت همزمان سه نمایشگاه کتاب در سه مقطع تحصیلی، ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم برگزار شد و نتیجه این سه نمایشگاه آمار عجیب و نگران‌کننده‌ای بود که نگارنده را به نگارش این مطلب واداشت. آمار این بود:
دبستان: ۱۱۷ کتاب
متوسطه اول: ۴۵ کتاب
متوسطه دوم: ۱ کتاب
به‌راستی دلیلی بی‌تفاوتی به کتاب در مقطع متوسطه دوم، نسل جوان امروز بنه‌گز چیست؟ در پی پاسخ به این سؤال، باب گفتگو با مدیران و مربیان مدارس را باز کردم. برخی دشواری کتب درسی این مقطع را دلیل بی‌رغبتی دانش آموزان به کتب غیردرسی ذکر نمودند. اما همزمان نمایشگاه کتابی در دانشگاه خلیج‌فارس برگزار شد که حدود ۱۰۰ عنوان از نمایشگاه بنه‌گز ارسال شد و تقریباً تمامی این کتب ارسال‌شده به فروش رفت. یقیناً کتب درسی دانشگاه خلیج بسیار دشوارتر و فرصت مطالعه برای این دانشجویان بسیار کمتر است. ضمن اینکه به یاد داردم که نسل جوان دیروز بنه‌گز به عشق کتاب، کتابخانه سعادت را با کمترین بضاعت به راه انداختند و بزرگ‌ترین تفریح آنان برگزاری مسابقه هفته بود.
برخی نیز فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه‌ای و … را علل مغفول ماندن کتاب ذکر کردند. حقیقت تلخی که نسل امروز ما با آن مواجه است. شبکه‌های اجتماعی مملو از اطلاعات پراکنده است که معمولاً مخاطب را بی‌هدف به این‌سو، آن‌سو می‌کشد. مطالعه در شبکه‌های اجتماعی چندان عمیق نیست و گاها این «سواد مجازی» سرشار از مطالب غلط و یا شایعه است و اگر از «سواد رسانه» بی‌بهره باشیم، مطالب غیر معتبر و غیرعلمی می‌تواند زندگی ما را در مسیر اشتباه قرار دهد.
فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های رایانه‌ای فرصت طلایی مطالعه هدفمند و مستمر برای خودسازی نسل آینده ما را به یغما برده است. والدین نیز که عموماً برای گذران زندگی در تکاپو هستند و فرصتی برای مطالعه و یا راهی برای کسب «سواد آموزش‌وپرورش» ندارند در تربیت فرزندان به بیراهه می‌روند.
از این رهگذر است که والدین به‌دوراز مطالعه نه فرصتی و نه آموزشی برای کنترل و هدایت فرزندان خود برای بهره‌گیری اصولی از فنّاوری نداشته و زنگ خطر از امروز برای آینده بنه‌گز نواخته شده است. نسلی که محروم از سواد نوین در مواجه با چالش‌های روبه‌رو، سردرگم و حیران خواهد ماند و این شروع تلخی برای شیوع آسیب‌های اجتماعی ما است.
۴ـ بنه‌گز و راهکارهای ارتقاء سواد
آینده می‌تواند اتفاق نیفتد!
اگر امروز مسیر را درست انتخاب کنیم
اگر امروز باور کنیم می‌توان آموخت و عمل کرد
اگر امروز نسبت به فردای بنه‌گز، بی‌تفاوت نباشیم
اگر امروز برای «باسواد» شدن فراتر از شعار وارد گود شویم و برای تغییر به آنچه بودیم در مسیر مطالعه هدفمند گام برداریم و باور کنیم برای آموختن و کسب مهارت‌های زندگی هرگز دیر نیست. باید هر فردی باری از این رسالت سنگین را به دوش کشد، هر فرد به‌اندازه توانایی‌اش برای ارتقاء فردی و جمعی سطح «سواد» تلاش کند.
در این راستا برگزاری کارگاه‌های آموزشی و همایش، تشکیل جلسات با اولیا دانش آموزان، توزیع بر شور و تراکت و مهم‌تر از همه بهره‌گیری هدفمند از فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی باهدف ارتقاء سطح سواد بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
همچنین تدوین برنامه‌های ترغیبی و تشویقی از قبیل نمایشگاه کتاب، مسابقه کتاب، مسابقه مشاعره و … می‌تواند راهی همه پسند برای عبور از پیچ پرخطر آسیب‌های اجتماعی نسل جوان باشد.
————————————
منابع:
۱ـ https://fa.wikipedia.org/wiki/
۲ـ https://fa.wikipedia.org/wiki/
۳ـ https://fa.wikipedia.org/wiki/
۴ـ http://www.zoomit.ir/articles/etc/21537-10-world-most-peaceful-countries/
————————————
نویسنده : توسعه بنه گز
