«طوفان به جان دریا افتاده بود. زیر و رویش می‌کرد. کشتی همگام با موج‌ها بالا و پایین می‌رفت. هر لحظه بیم آن بود که طناب بادبان‌ها از جا کنده شود. چند نفری به سمت بادبان‌ها دویدند. به هر زحمتی بود، طناب‌ها را محکم گرفتند. شدت وزش باد ایستادن را سخت کرده بود. تکان‌های ناگهانی کشتی، تعادل دریانوردان را بر هم می‌زد. علی که یکی از طناب‌ها را گرفته بود روی عرشه افتاد. دویدم به طرفش. هرچه صدایش زدم، جواب نداد.
گوشم را چسباندم به قفسه سینه‌اش، اما صدای قلبش در میان هیاهوی طوفان گم شده بود. طول کشید تا طوفان راهش را بگیرد، برود. همه دور علی جمع شده بودیم. با یک دست اشک‌هایم را پاک می‌کردم و با دست دیگر چشمان علی را می‌بستم.» حسین سکوت می‌کند. نگاهش را به دریا می‌دوزد. لحظه‌ای به امواج و لحظه‌ای به افق؛ آنجا که آسمان و دریا با هم تلاقی کرده‌اند و بیمرز شده‌اند.
دیه پرداخت نمی‌کنند
دقایقی طول میکشد تا حسین دوباره لب به سخن بگشاید. یادآوری مرگ همسفر دریایی‌اش پس از گذشت ۱۵ سال هنوز برایش تلخ است. می‌گوید: «آنجا، وسط دریا باید برای وقوع هر پیامدی آماده باشی. علی فقط ۴۵ سال داشت. ترس و واهمه‌ای که به جانش افتاد، کار دستش داد. سکته سن و سال نمی‌شناسد. علی رفت و اهل و عیالش ماندند. زن، پسر و دخترش. با این شرایط سخت اقتصادی، بیمه شناور علی هم به کارشان نیامد.»
حسین ادامه می‌دهد: «بیمه شناور برای این است که اگر زمانی در شناور برای صیاد حادثه‌ای رخ داد، بیمه دیه را پرداخت کند. همسرش تلاش زیادی کرد با گرفتن مبلغی از بیمه، بخشی از نیازهای فرزندانش را تامین کند، اما موانع زیادی پیش پای او گذاشتند و در نهایت، ناامید شد. پزشکی قانونی دلیل فوت علی را بدون اشاره به حادثه طوفان سکته در دریا عنوان کرده بود. همین موضوع موجب شد بیمه از پرداخت دیه خودداری کند.» او با بیان این‌که یک شناور ممکن است در طول سال حدود ۵ میلیارد تومان بیمه بدنه پرداخت کند، تصریح می‌کند: «آن‌وقت اگر برحسب اتفاق حادثه‌ای برای صیادان یک یا ۲ شناور در طول سال رخ دهد، آن‌قدر مانع پیش رویت می‌‌گذارند که دیگر قید دیه را می‌زنی. گاهی وقت‌ها پیش آمده است که صیاد روی شناور نقص عضو پیدا کرده و مثلا به واسطه فشار ۲ شناور انگشتش قطع شده، اما همین‌ها هم به دلایل مختلف دیه دریافت نکرده‌اند.»
عمر صیاد به ۶۰ سال قد نمی‌دهد
۶۰ سالگی سن بازنشستگی صیادان است؛ سنی که به گفته صیادان عمرشان به آن قد نمی‌دهد. حسین رو به من می‌گوید: «چند ساله به نظر می‌رسم؟ ۵۰ ساله به نظر می‌آیم، اما ۳۵ ساله‌ام. اینجا همه صیادان همین گونه‌اند. نه تنها اینجا که هرجا دریاست، صیادانش به پیری زودرس مبتلا می‌شوند. از کودکی صیاد بودم. در این سال‌ها صیادی را ندیده‌ام ۶۰ سالگی را تجربه کرده باشد. حالا بر فرض که تجربه کند. یک صیاد ۶۰ ساله، با آن فرتوتی و کهولت دیگر رمقی برای زندگی ندارد. حالا چطور باید از مزایای بازنشستگی بهره‌مند شود؟»
دریا نرویم، بی‌پول می‌شویم
بیمه بیکاری تامین اجتماعی در مواردی که صیاد به هر دلیلی برای مدتی فعالیت نکند، به او تعلق نمی‌گیرد. سهم پرداختی کارفرما (مالک لنج) ۷ درصد و سهم دولت ۲۰ درصد است، اما اگر این ۲۰ درصد به ۳۰ درصد ارتقا یابد، صیاد در مواقع بیکاری از حق بیمه بیکاری بهره‌مند می‌شود.
حسین با اشاره به ماه‌هایی که بر اثر خرابی یا سوختگی شناور از کار بیکار می‌شود، تصریح می‌کند: «این وقت‌ها مصیبت است. نه کار و باری هست و نه درآمدی. آخرین بار حدود ۷ ماه به دریا نرفتم. شناورمان سوخته بود. تا مالک شناور خودش را جمع و جور کرد و شناور دیگری تهیه کرد، حدود ۷ ماه طول کشید.»
او توضیح می‌دهد: «مالکان شناورها می‌گویند ۱۰ درصد دیگر سهم بیمه را خودتان پرداخت کنید تا ۳۰ درصد پرداخت شده باشد و در مواقع بیکاری به دادتان برسد، اما مگر با درآمد صیادی می‌شود؟ بعضی از صیادان به دلیل تنگدستی همان ۷ درصدی را هم که کارفرما می‌خواهد به تامین اجتماعی پرداخت کند از مالک لنج می‌گیرند. می‌گویند حالا به پولش بیشتر احتیاج داریم.»
خبری از بازنشستگی نیست
زندگی ۲۵ درصد جمعیت بوشهر وابسته به صید و صیادی و صنایع وابسته به آن است. شغلی که به واسطه سختی‌ها و شرایط خاص دریایی پیری زودرس را نصیب صاحبانش می‌کند. حالا ۷ سال از روزی که ۴۰ هزار صیاد استان هم‌صدا شدند تا شغلشان در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب شود، می‌گذرد.
عضو هیات مدیره اتحادیه صیادان بوشهر در این باره به همشهری می‌گوید: «در کنار اقتصاد و اشتغالی که جامعه صیادان برای استان فراهم کرده‌اند، نقش آن‌ها در مرزبانی و مرزداری هم اهمیت بسیاری دارد.»
محمد کارگر با بیان این‌که کاهش ذخایر آبزیان، افزایش هزینه سفرهای دریایی، فعالیت صیادان در هوای گرم و مرطوب و پیری زودرس از مواردی است که اتحادیه صیادان را ترغیب کرد برای رفاه صیادان کاری انجام دهند، می‌افزاید: «خواسته ما این است که شغل صیادی در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور در دستور کار مسئولان استانی و کشوری قرار گیرد. برای این کار دولت باید پرداخت ۴ درصد کسورات قانونی مربوط به مشاغل سخت و زیان‌آور را متقبل شود، زیرا پرداخت این ۴ درصد از سوی مالکان شناورها به عنوان کارفرما به دلیل افزایش هزینه‌های نهادها و ابزارهای صیادی، کاهش ذخایر دریایی و افزایش هزینه سفرهای دریایی امکان‌پذیر نیست.»
وی با اشاره به رایزنی‌های مختلفی که با مجموعه مسئولان استانی و کشوری داشته است، تصریح می‌کند: «دشواری‌های زیادی در مسیر متقاعد کردن سازمان بیمه تامین اجتماعی برای قرارگیری شغل صیادی در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور وجود داشت. استدلال تامین اجتماعی این بود که نمی‌توانیم در شغل صیادی رابطه‌ای بین کارگر و کارفرما در قالب یک کارگاه تعریف کنیم.»
قولی که سازمان تامین اجتماعی داد
کارگر با بیان این‌که با پیگیری اتحادیه صیادان استان، حمایت تعاونی‌ها و همکاری شیلات استان هر شناور کارگاه و مالک هر شناور کارفرماست، می‌گوید: «این در حالی است که فردی که در یک کارگاه کار می‌کند روزانه ۸ ساعت مشغول فعالیت است، اما صید و صیادی زمان نمی‌شناسد. شناورها ۲۴ ساعته روی آب هستند، یعنی ۳ برابر ساعتی که یک کارگر در طول روز کار می‌کند.»
عضو هیات مدیره اتحادیه صیادان بوشهر ادامه می‌دهد: «البته رئیس سازمان تامین اجتماعی کشور، نور امیدی را روشن کرد و قرار است از محل بودجه طرح تحول سلامت مبلغی به عنوان کسر ۴ درصد قانونی کار سخت و زیان آور پرداخت شود تا بتوان شغل صیادان را به عنوان مشاغل سخت و زیان آور محسوب کرد و جامعه صیادی از مزیت‌های آن برخوردار شود.»
حل مشکل با یاری سایر نهادها
مدیرکل تامین اجتماعی بوشهر هم با اشاره به تحقیقاتی که در مرکز پژوهش‌های سازمان تامین اجتماعی نهایی شده است، اظهار امیدواری می‌کند با یاری سایر نهادها بتوان برای بیمه ملوانان و صیادان مقررات جدیدی تدوین کرد. یونس خسروانی به همشهری می‌گوید: «فقط زمانی که ملوانان و صیادان به دریا می‌روند تا زمانی که بازمی‌گردند به عنوان سابقه اشتغال آن‌ها محسوب می‌شود. این در حالی است که بسیاری از مواقع سال بنابه دلایلی از جمله شرایط جوی از فعالیت بازمی‌مانند.»
وی تصریح می‌کند: «ملوانان و صیادان چه در بوشهر و چه در سایر استان‌ها مانند هرمزگان، خوزستان و سیستان و بلوچستان نه قرارداد دارند و نه مشمول قانون کار می‌شوند و نه در زمان بیکاری، بیمه بیکاری دریافت می‌کنند. همین موارد یکسری ممانعت‌های قانونی را برای سازمان بیمه تامین اجتماعی فراهم کرده است.»
منبع :همشهری
