وزیر خارجه کشورمان در شبکه ۱ سیما، با شرح مفصلی در خصوص چگونگی اجرای برجام، درباره جزئیات این دستاورد بزرگ دیپلماتیک توضیح داد. او در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه این اتفاق مهمی بود که افتاد و جمهوری اسلامی ایران در مقابل ۶ قدرت جهانی، مقاومت کرد، گفت: منافع جمهوری اسلامی ایران در این نتیجه حفظ شده و دیدگاه ما در سند برجام فائق آمده و همه این موفقیتها، مرهون انتخاب هوشمندانه مردم است که اجازه ندادند طرف مقابل احساس کند می تواند از طریق فشار خواسته های خود را به دست بیاورد. بنده و همکارانم مرهون حمایتهای مقام معظم رهبری هستیم که با یک دید پدرانه ما را هدایت و حمایت و دعا فرمودند و همینطور ریاست محترم جمهوری که مارا حمایت کردند. همه مردم در این فرصت شریکند. همه کسانی که در این عرصه زحمت کشیدند. کسانی که در عرصه مذاکره یا فناوری زحمت کشیدند می توانند در برابر این ملت بزرگ حس کنند مقداری از دین خود را نسبت به مردم و خوش شهدا ادا کردند.
آنچه در ادامه می خوانید مشروح پرسش و پاسخ او با مجری برنامه نگاه یک است.
بعد از نهایی شدن برجام همه در تهران منقلب شدند.از حس خودتان بگویید:
روز آخر روز دشواری بود. جمهوری اسلامی اقدامات خود را انجام داده بود و کارهای فنی باقیمانده بود و ۸ ساعتی طول کشید تا توافق همه را به دست بیاوریم. ۱+۵ مجموعه منظمی نیستند. درست است در طول سالیان گذشته آنها مجموعه منسجمی را شکل داده بودند و تا حد زیادی اختلافات خود را پوشانده بودند. ولی در صد روزه اول در مرحله ای رسیدیم که ۱+۵ در داخل خودشان و در بین کشورهای غربی، اختلافات زیادی پیدا شدو یک هفته کار عقب افتاد. این دور نیز احتمال داشت کارها عقب بیفتد. قرار بود ما ۱۱٫۵ صبح ملاقات آقای آمانو برویم و ۱۲٫۵ نیز اعلام کنیم. عسی ان تکرهوا شیء و هو خیر لکم را باید دید. در همه مراحل این مذاکرات دیدم خداوند یار و یاور مردم بوده. کار تا ساعت ۹٫۵ طول کشید. یکی از طرفها گفته بود چه عجله ای است؟ تا دوشنبه هم وقت داریم. وزرای دیگر نبودند. من بودم و آقای کری و خانم موگرینی. ما نگران شدیم به خاطر اینکه برخی نتوانسته بودند حضور یابند، ممکن است کار طول بکشد. در ساعت ۹ و ۱۰ دقیقه یک مکالمه تلفنی چندجانبه داشتیم و مشکل حل شد و احساس کردیم بار سنگینی از دوشمان برداشته شده. ما نگران بودیم ما اقداماتمان را انجام دهیم و طرف مقابل نقض عهد کند ولی ما همه تدابیر را اندیشیده بودیم که کار انجام شود. من احساس کردم موضوعی نیست که صحبتی شود. فقط باید همه احساس می کردند در این مذاکرات نقش داشتند. بانک سپه و صادرات به دلایل غیرهسته ای تحریم شده بودند. اگر فهرست بانکها را نگاه کنید می بینید غیر از سپه و صادرات همه بانکها از لیست تحریم خارج شده بودند. در مذاکراتی به این نتیجه رسیده بودیم طرف مقابل بانک سپه را از طریق شورای امنیت، از لیست تحریمها خارج کند. مردم بدانند کل برجام انجام شده و اقدامات زیادی نیز انجام شده. برای خروج بانک سپه از تحریم، کمیته ای برای قطعنامه ۱۷۳۷ بود که نظارت بر اجرای تحریم می کرد. این کمیته باید تصمیم می گرفت بانک سپه را از تحریم خارج کند. این کمیته از ۲ روز قبل یادداشتی ناظر بر خروج بانک سپه تهیه کرده بود. ساعت ۷ روز شنبه به وقت ایران باید این کار انجام می شد. ما برنامه را طوری چیده بودیم که لحظه اجرایی شدن برسد. یعنی از آن لحظه کلیه قطعنامه های شورای امنیت که از توافق برجام و تصویب قطعنامه شورای امنیت بود، باید با گزارش آقای آمانو اجرایی می شد. کمیته ۱۷۳۷ نیز با این تصمیم منتفی می شد. یعنی تحریم بانک سپه نیز باید در مراحل دیگری می افتاد. قطعنامه۲۲۳۱ کمیته اجرایی نداشت. تقریبا ساعت ۱۱ بود که یکی از همکاران از نیویورک پیامک داد که تا یکساعت و نیم دیگر باید کار کنید وگرنه کار از دست رفته. احساس کردم اگر آقای آمانو بگوید بیایید گزارش اجرایی شدن برجام را بدهیم، من باید بگویم دست نگه دار. در این فاصله به حمدلله بانک سپه نیز در این فاصله از تحریم خارج شد. توفیقات زیادی در این مسیرها نصیب مردم شد.
یک مسیر مسیر برجام بود که توانستیم ساعت ۹٫۵ شب به وقت وین، برجام را اجرایی کنیم. این توفیق بزرگی بود که نگرانی های برخی از دوستان که می گفتند طرف مقابل نقض عهد می کند و شاید آژانس تایید نمی کند، فورا عملیاتی شد. یک مسیر دیگر، همین بانک سپه بود که ما دنبال کرده بودیم. برخی از پروژه ها سیاسی و مذاکراتی بود. تعداد زیادی تماس تلفنی داشتیم تا بانک سپه آزاد شود و الان فقط مشکل بانک صادرات را داریم که به زودی حل می شود.
مسیر دیگر، بحث زندانیان بود که مدت زیادی بود دنبال شده بود و اصرار داشتیم ایرانیانی که مقیم آمریکا هستند یا دو تابعیتی هستند، آزاد شوند. برای ما ایرانی بودن مهم است. در مقابل ۴ زندانی ایرانی-آمریکایی توانستیم توافق کنیم ۷ زندانی ایرانی که بعضا ۱۰ سال محکومیت داشتند و یکی از آنها ۱۰ میلیون دلار جریمه شده بود، کاملا رها کنیم. برای اولین بار رئیس جمهور آمریکا برای اولین بار فردی که به ناحق زندانی شده بود بخشید و جریمه را هم کنار گذاشت. برخی نیز ۷ ایرانی بودند که محدودیتهایی مانند حبس تعلیقی داشتند که خارج کردیم. ۱۴ هموطن ما یکی دو سال در آسیای جنوب شرقی به خاطر درخواست استرداد آمریکا از اینترپل زندان بودند، ۳ زندانی در مالزی داشتیم، مدیرعامل شرکت ماهان چند روز در دبی مشکل داشتند، همه اینها محدودیت و ممنوعیت داشتند واگر از کشور خارج می شدند اینترپل دستگیرشان می کرد. اینها را نیز از لیست خارج کردیم. در برابر آزادی ۴ زندانی که خوشحالیم آنها و خانواده شان نیز ایرانی هستند، خوشحالند، ما ۲۸ زندانی ایرانی را محدود کردیم.
مسیر چهارم، مسیر پرونده دعوای نظامی ایران با آمریکا بود. اموال نظامی ایران از ۳۷ سال پیش لاینحل بود. احتمال بود اگر از این فرصت استفاده نکنیم، مدتها این پرونده طول می کشد. یک حساب امانی از زمان شاه در آمریکا بود که چندین تن سند داشت، قسمت دوم هم ادوات نظامی ما بود. قسمت اول ما ۴۰۰ میلیون دلار اصل حساب باقیمانده امانی و ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار غرامت و بهره را گرفتیم. آمریکاییها تعهد کردند بحث ادوات را نیز حل و فصل کنند.
یعنی ادوات را به ایران پس بدهند؟
نه، ادوات از رده خارج شده. ما نیز در تحریم گذاشته بودند ولی این که ادعاهای ما بررسی شود، دستاوردی بود که ۳۷ سال بود همکاران ما دنبال حل و فصل آن بودند. بازگرفتن ۱٫۷ میلیارد دلار میزان یک کار در یک روز است.
امروز همدلی و همزبانی را باید تجربه کرد. الیوم یوم المرحمه. امروز اگر به برجام نمره ۱۰ یا ۹۰ از ۱۰۰ بدهیم، اگر از برجام استفاده کنیم همان ۱۰ یا ۹۰ را زنده کردیم. اگر دعوا کنیم ۰ هم نمی توانیم استفاده کنیم. باید گذشته را فراموش کنیم. بنده خیلی از حرفهایی که زده شد خوشحال نیستم. گروهی رفتند از پستوهای خبرها، هر خبر منفی ای پیدا کردند تیتر کردند. الان نیزمی کنند. خواهشم این است تمام کنید. امروز بیاییم از برجام استفاده کنیم. کاریکاتورها را در مطبوعات منطقه نگاه کنید. ببینید چطور نگاه می کنند. امروز روز استفاده است. تحریم بیش از مقررات، یک فضا بود که همکاری با ایران را هزینه بر کرده بود. برجام نیز یک فضاست که همکاری با ایران در آن ممدوح است نه مذموم. وقتی به بیانیه بنده و خانم موگرینی نگاه کنید می بینید همه کشورهای ۱+۵ با ایران همکاری هسته ای دارند. اینها همانهایی هستند که می رفتند در شورای امنیت و می گفتند باید جلوی کارهای ایران گرفته شود. به پیشنهاد بنده در قطعنامه از همه از جمله اتحادیه اروپا تشکر کردیم. آنچه امروز اتفاق افتاد، نتیجه زحمات همه دوستان است که از در گذشته و اکنون از منافع کشور دفاع کردند. باید امروز صرف نظر از اختلافات خود از برجام استفاده کنیم. نباید خودمان بگوییم بازارها در رکوند و آدمهای عاقل نمی رود در ایران سرمایه گذاری کند. اتفاقا هر آدم عاقلی می رود در ایران. همه می گویند ایران بهترین و امن ترین کشور برای سرمایه گذاری خارجی است. البته باید با حساب و برنامه ریزی نه اینکه با نفوذ، سرمایه را جذب کرد. اگر با حساب باشیم ما نفوذ می کنیم و اگر برنامه ریزی نداشته باشیم آنها نفوذ می کنند. الان باید خط بکشیم روی اختلافات گذشته. الان برجام اجرایی شده و باید اختلافات را کنار گذاشت.
شما از منتقدان خود دلخورید؟
نمی شود در محضر ۸۰ میلیون نفر دروغ گفت. برخی نکاتی را مطرح کردند که احساس کردم در زمین طرف مقابل بازی کردند و به خودی گل می زنند.
برخی انتقادات کمک کرده به شما؟
حتما اینطور است و شکی نیست. اگر طرف مقابل شک می کرد که ما پشتوانه ندارد و یا ما به جایی پاسخگو نباشیم سر میز مذاکره نمی شد امتیاز گرفت. انتقاد کمک کننده است ولی برخی انتقادات مانند اینکه کدام آدم عاقلی می آید در ایران سرمایه گذاری کند، بحث دیگری است. تیتر یک روزنامه را امروز دیدم و فکر کردم چه فایده ای دارد بگوییم برجام به کشور کمک نکرده؟ نباید مردم را ناامید کرد. مردم خوشحال و امیدوارم. لطف بیکران مردم به این بنده خدمتگذار از حد تصور خارج است. مردم و فعالان اقتصادی با این امید وارد شده اند. سرمایه گذاران بین المللی که می گویند با این شدت و وسعت هجوم آورده اند و از زمان فروپاشی شوروی، این شرایط نبوده، نباید بذر ناامیدی بکاریم. از کسانی که با برجام زاویه داشتند یا مخالف بودند، باید گفت این مخالفتها ما را به جایی نمی رسد. برجام موفقیت این دولت یک گروه یا دیدگاه نیست. برجام موفقیت یک کشور و ملت و حاصل هدایتهای رهبری است. بیاییم این نعمت بزرگ الهی که با وجود رهبری یک جامعه منسجم داشته باشیم را بیاییم بهره برداری کنیم.
برخی می گویند اقدامات آمریکایی ها همچنان ادامه دارد. درباره بحثهای وزارت خزانه داری این کشور چه نظری دارید؟
تندروهای آمریکایی که دیروز هم اقدام ایذایی داشتند، برای چی این کارها را می کنند؟ اینها می خواهند القا کنند محیط ایران محیط امنی برای سرمایه گذاری نیست. ما باید بوق کسانی باشیم که می خواهند در دنیا ایجاد توهم و ترس از ایران کنند؟ برخی از این صداها اصلا شنونده ندارد. این گروه ها را من در زمان تحصیل دنبال کردم. اینها اصلا شنونده ندارند. می خواهند اقدامات ایذایی کنند. ما یک هیات نظارت داریم که رصد کردن موارد نقض و اقدامات طرف مقابل دارد. در شورای عالی امنیت ملی پیش بینی کردیم برای هر خلف وعده چه اقدامی کنیم. هر خلف وعده ای ممکن است نقض برجام نباشد. خود برجام برای اینکه ما نسبت به طرف مقابل نامطمئن بودیم مکانیزم هایی در آن دیدیم و در برابر هر یک موضعگیری عمومی که از وزارت خارجه صادر می شود، شاید ۵ یا ۶ ایمیل از طرف بنده به آنها ارسال شد و توضیح خواستم و اعتراض کردم و خواستار اقدام جبرانی شدم.
گروهی که بدترین مخالفین در آمریکا و رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای منطقه بودند می خواهند القای ناامنی در ایران کنند. دولت سعودی دو سال است دنبال ایجاد تنش است. ما دستشان را خوانده ایم و با خویشتن داری برخورد می کنیم. من خوشحال می شوم اقدامات مشابه آنها را انجام دهم ولی در زمین آنها بازی کرده ام. آیا ما باید صدای آنها را تکرار کنیم یا باید بگوییم اینجا امن است ومی خواهیم برای جوانان اشتغال ایجاد کنیم؟ به برکت دعای امام زمان این مملکت امن است و زمینه سرمایه گذاری دارد. پس چرا می خواهیم چیزی جز این را به دنیا نشان دهیم؟
برخی می گفتند تاخیر در اعلام اجرای برجام با بحث تبادل زندانیان مرتبط بوده. در این باره چه پاسخی دارید؟
حدود یک بعدازظهر به وقت ایران لاقل ۱۲ ساعت بعد از برجام آنها آزاد شدند. ۸-۹ ساعت آخر ارتباطی با آمریکا نداشت و چون آنها می دانستند ما زندانی ها را آزاد نخواهیم کرد. ما نمی خواستیم کسی تصور کند اینها ارتباطی داشتند. این دو مسیر مجزا بودند و اتفاقی همزمان بود. برجام اعلام شد ولی ما هنوز در یک موضوع تبادل اختلاف داشتیم. اختلاف نظر ساعت ۹ صبح یکشنبه حل شد. اعتماد کنید. خدمتگزاران این مردم دنبال منافع ملی هستند. مقام معظم رهبری نیز با دید خطاپوش خود فرمودند اینها امین هستند. وقتی من دیدم گمانه زنی صورت می گیرد به دوستان گفتم تلاش شده در این تبادل زندانیها ما ضرر نکردیم. از لحاظ تعداد، اهمیت افراد آزاد شده و حل و فصل شدن منع رفت و آمد اینها حتما ما ضرر نکردیم.
ما یک سال و نیم است این مذاکرات را دنبال می کنیم. همه تحت نظارت شورای عالی امنیت ملی است و در چهارچوب مقررات بوده و خارج از اختیار و اجازه ما نبوده. ما این افراد را شناسایی کردیم. افرادی که تحت تعقیب در ایران بوده را شناسایی کردیم. کسانی که در آمریکا به خاطر نقض تحریم زندانی بودند را قاعده گذاشتیم طرف مقابل باید آزاد کند. در بسیاری موارد به توافق رسیدیم ولی در یکی دو مورد توانستیم توافق کنیم. چند زندانی نیز بودند که آخر دوره محکومیتشان بود و ما وارد نشدیم. در حوزه تبادل زندانی، اقدام انسانی بود. ما وظیفه حمایت از شهروندان خود را نیز داشتیم. برای شورای عالی امنیت ملی خیلی مهم نیست شهروندان ایران خارج زندگی می کند یا داخل. شورای عالی امنیت ملی لیست اینها را تهیه کرد و دوستان ما زحمات زیادی را کشیدند و اینها تبادل شد. افرادی که در ایران بازداشت شده بودند خطاکار بودند ولی من خوشحالم آنها نیز به سمت خانواده شان برگشتند و ما خوشحالیم آن ایرانی ها نیز خوشحالند.
شما درباره مذاکرات رفع تحریم بانک سپه و غرامت ۳۷ ساله را گفتید. اینها در چهارچوب مذاکرات هسته ای بود؟
بانک سپه روند مذاکرات خود را داشت. بحث خریدهای نظامی نیز مسیر خود را در مسیر ۳۷ ساله داشت که در دعاوی ایران و آمریکا در دیوان داوری لاهه دنبال می شود. بسیاری از پرونده ها از طریق مذاکره حل و فصل شده. دو طرف لوایح خود را تبادل کرده بودند. ما لایحه آخر را داده بودیم و آمریکا وقت داشت ۱۰ سال دیگر جواب بدهد. اگر مسیر را می خواست طی کند، طول می کشید. پیشنهاد شد روی این نیز مذاکره کنیم. فضای مذاکرات هسته ای نیز کمک کرد این موضوعات را نیز به نتیجه برسیم.
موضوعات زیادی فرابرجامی بود. بحث های دیگری نیز هست؟
موضوعات مرتبط با برجام داریم. مثلا بانک صادرات را می خواهیم از تحریم خارج کنیم. ولی اصل برجام به نتیجه رسید.
آقای آمانو اخیرا به تهران آمدند. برخی گفتند این سفر تشریفاتی است. آیا هدف خاصی داشت؟
ما وارد مرحله جدیدی از آژانس شدیم. دستاورد بزرگی در چندماه اخیر داشتیم که بسته شدن پرونده ادعای نظامی علیه ایران بود. آنچه اتفاق می افتد قابل راستی آزمایی است ولی چیزی که ادعا می شود در گذشته بوده، هر چند هم که ما اثبات کنیم، با وجودی که در گزارش اثبات شد ایران هیچ وقت یک گرم مواد هسته ای را به سمت اهداف غیرصلح آمیز نبرده و تنها مبنای نقض npt همین بود، از این مرحله گذشتیم. از مرحله ای که زندانی اتهامات بی اساس در فضای تنش آلود و پراختلاف بود که به قطعنامه شورای حکام و شورای امنیت تبدیل شده بود، عبور کردیم. امروز وارد اقدام مشترک با آژانس شدیم که نظارت آژانس را تبدیل به کنشگر می کند. یک وظیفه آژانس برای اجرای قرارداد پادمان دارد. در پادمان نتیجه این است که آژانس اعلام کند کلیه فعالیتهای ایران صلح آمیز است. از سال ۸۱ که ادعای تخلف ایران مطرح شد تا امروز هر بار آژانس گزارش داده می گوید فعالیتهای اعلام شده ایران صلح آمیز است. به غیر از پادمان، پروتکل الحاقی نیز هست که آژانس می تواند به این نتیجه برسد فعالیت اعلام نشده ای در ایران نیست. این در خیلی از کشورها سالها طول کشیده و این نتیجه گیری شده. دوستان ما توقع نداشته باشند دور بعد در گزارش آژانس جمله ما نمی توانیم بگوییم فعالیت اعلام نشده در ایران وجود ندارد، حذف شود. برای ژاپن ۶ سال طول کشید. برای آلمان ۵ سال طول کشید. برای کشورها، روند نظارتی وجود دارد.
چند سال طول می کشد برای ما این جمله حذف شود؟
امروز وارد فضایی شدیم که آژانس حصول اطمینان می کند ایران فعالیت اعلام شده ندارد. این در همه جای دنیا اعلام می شود و مقرراتی است که اسرار کشور باید حذف شود. ما باید هوشیار باشیم. سفر آقای آمانو جنبه نمادین ورود به مرحله جدید را داشت و هم جنبه عملیاتی داشت که چطور می توانیم این مسیرهای جدید را ادامه دهیم. برادر عزیز آقای دکتر صالحی میزبان آقای آمانو بودند و بنده نیز این افتخار را داشتم در یک جلسه حضور داشته باشم. امیدوارم آژانس بتواند رفتارهای خود را در مسیر اعتمادسازی جلب کند. این جمله در مقطعی مورد استفاده قرار گرفت تا ایران را به شورای امنیت ببرید. فضا فضای تنش بود. اکثر کسانی که در شورای امنیت بودند آژانس درباره شان همین را می گوید. به شرطی که خودمان بزرگ نکنیم، چیز عجیبی نیست. آژانس تا مدتها این جمله را می گوید. در گزارشهای بعدی آژانس می گوید در موقعیتی نیستیم که اعلام کنیم ایران فعالیت اعلام نشده ندارد. آژانس برای دیگران نظارت کرده، ما پشت ذره بین قرار گرفته بودیم و امروز به شرایط عادی داریم برمی گردیم. در بیانیه مشترک من و خانم موگیرینی بیان شد که قطعنامه ۲۲۳۱ حاکم بر برنامه هسته ای است و تمام اتهامات گذشته و در ۶ قطعنامه شورای امنیت و ۱۲ قطعنامه شورای حکام و ۵ آیین نامه شورای حکام بود، همه به کنار رفته.
امروز رئیس جمهور به مقام معظم رهبری نامه ای نوشتند و از رفع تحریمها به عنوان مهمترین دستاورد اجرای برجام یاد کردند. تحریم سوئیفت برداشته شد. خبری دیدم که سویفت دلاری رفع نمی شود. اینطور است؟
سوئیفت انجام می شود. معامله دلاری نیز انجام می شود. فقط دلار نباید از مبدا آمریکا حرکت کند. دوستان ما و آمریکا می گویند امکان تبادل دلاری از سایر مسیرها هست که نیاز به رفتن به آمریکا ندارد. تبادلهای دلاری از هنگ کنگ و جاهای دیگر در خاورمیانه انجام می شود و این آیین نامه ها کمک زیادی برای برجام می کند، با نظر مثبت نوشته شده است. ۱۴۰ صفحه آیین نامه نوشته شده است. امروز دنیا به شدت تخصصی شده و من از متخصصین سئوال کردم و امیدوارم مشکلی پیش نمی آید. امروز یکی از منتقدین ما گفته برجام، سوئیفت بانک صادرات را باز نکرده. بله، همه می دانستند بانک صادرات در تحریم باقی می ماند چون موضوع هسته ای نبود. یا اینکه فرمودند شرکتهای آمریکایی نمی توانند به ایران بیایند. بله، اینطور است. ما منعی نداریم آنها منع دارند و فقط می توانند شعب شرکتهای خارجی خود را در ایران فعال کنند. قرار نبود بانکهای آمریکایی در ایران کار کنند. بانکهایی که در آمریکا شعبه دارند سایر شعب شان می تواند با ایران کار کنند. در برجام رفع تحریم هواپیما را گرفتیم. ولی تحریم هواپیمایی ما به ۳۰ و چند سال قبل برمیگردد. ایرباس و بوئینگ هم می توانند به ایران هواپیما بفروشند. دیدید که ایرباس تعداد زیادی هواپیما به ایران واگذار می کند.
پس از انتشار لغو تحریمهای هسته ای، وزارت خزانه داری آمریکا به بهانه موضوعات موشکی، تحریم های جدید وضع کرده. در بیانیه وزارت خارجه اعتیاد آمریکا به این اقدامات آمده بود. چرا آمریکایی ها اصرار بر این رفتار دارند؟
در بیانیه عرض شد که در یک روز، دولت آمریکا نه از روی میل باطنی، بلکه به خاطر مقاومت مردم، رشته اقداماتی را ناگزیر شده انجام دهد. برنامه هسته ای ما به رسمیت شناخته شده. میلیاردها دلار دارایی مردم آزاد شده. همه اینها را آمریکایی ها اعلام کردند. بحث آزاد شدن بانک سپه، تبادل زندانیان، پرداخت ۱٫۷ میلیارد دلار به ایران، یک گروهی در آمریکا در ۳۷ سال گذشته تلاش کردند به ایران فشار بیاورند. فشارهایی بود که برخی از شرکتها به فهرست تحریمها اضافه شوند. ما اعتراض کردیم. این ۱۱ شرکت همانهاست که امروز وارد تحریم شدند. تصوری در آمریکا وجود دارد که باید شکسته شود. برجام تا حد زیادی این تصور شکسته است. زمانی آمریکایی ها با علاقه دنبال تحریم می رفتند، الان با فشار گروه های خاص می روند. ما برای اقدامات آمریکا پاسخهای مختلف داریم. هر اقدام خصمانه آمریکا دارای پاسخ است. این حرکتهای ایذایی در حوزه موشکی خارج از برجام است. ما از روز اول گفتیم اجازه مذاکره در برنامه دفاعی نمی دهیم. این تحریمها را با افزایش توان نظامی خود پاسخ می دهیم. آقای رئیس جمهور همان روز نامه نوشت و دستور داد که وزارت دفاع اقدام جهت پیگیری برنامه موشکی ایران داشته باشد. در قطعنامه ۱۹۲۹ که امروز وجود خارجی ندارد، هر گونه فعالیت موشکی بالستیک ایران ممنوع بود. در قطعنامه ۲۲۳۱ چنین محدودیتی نیست. در یک ضمیمه، یک درخواست شده و ثانیا بحث موشک تغییر کرده و امروز موشکهایی را مطرح می کنند که برای هلاهک هسته ای طراح شده است. ما دنبال هلاهک هسته ای نیستیم. این اقدام آمریکا بر خلاف نظر آقای اوباما، هیچ مبنای قانونی ندارد. در هیات نظارت بر برجام، اقدامات رصد می شود و در چهارچوب هیات نظارت بر برجام، پاسخ مناسب و لازم داده خواهد شد.
این که امروز آمریکا گفت ایران قطعا حامی ترویست است چه می شود؟
اینها نیز در همان قالب برجام رصد و پیگیری می شود.
می شود گفت نقض برجام شده؟
این را هیات نظارت بر برجام تصمیم گیری می کند و هر گونه اقدام در این باره بی پاسخ نمی ماند. امروز روز بهره برداری ازبرجام است و باید به یاری خداوند و حمایت مردم به صورت کامل استفاده کنیم.
این که بحث تحریمهای آمریکا لغو نشده و رئیس جمهور بعدی این تحریمها را برگرداند، چه می شود؟
در واقعیت بین المللی این رئیس جمهور هم می تواند تحریم را برگرداند. هیچ کس با اسلحه بالای سر او نیایستاده که این کار را نکند ولی مقبولیت نخواهد داشت. تعهدات دولتها در جامعه بین المللی محترم است. لذا تعهد آقای اوباما، تعهد دولت آمریکاست. هیچ تضمینی برای وفاداری نیست ولی عدم وفاداری باعث مسئولیت دولت آمریکا می شود. سایر دولتها با دولتی طرفند که نقض حقوق بین الملل می کند. از این به بعد تحریمهای آمریکا در نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است که این اقدامات با واکنش جامعه جهانی مواجه می شود. آمریکا انواع تحریمها را علیه کوبا هم داشت ولی حتی کانادا هم این تحریمها را اجرا نمی کرد چون مبنا نداشت. آمریکا به دروغ مبنای تحریمهای خود علیه ایران را بر قطعنامه های شورای امنیت سوار کرده بودند و امروز چنین قطعنامه ای نیست.
نامزدهای احزاب آمریکایی، نگاه انتقادی به برجام دارند. پیش بینی شما چیست؟
وقتی هر کسی در مقام رسمی اجرایی قرار می گیرد ناگزیر است خود را با واقعیات و تعهدات کشور همراه کند. در یک فضای هیجانی انتخاباتی ممکن است وعده هایی بدهند. وعده هایی که در انتخابات آمریکا داده می شود یک دهم نیز در عمل اجرا نمی شود. الان حرفهایی می زنند و برخی نامزدهای جمهوری خواه آمریکا نیز می گویند ما وقتی سرکار بیاییم هم نمی توانیم برجام را کنار بگذاریم بلکه طوری اجرا می کنیم که منافع ما را تامین کند. پاسخ من این است که هر کس در مسند قدرت قرار گیرد مجبور است تعهدات دولت را دنبال کند. وقتی نامزدی به کاخ سفید نشست هر روز تلفنی را دریافت می کند که شما با این اقدام خود، منافع ما را تهدید می کنید. باور کنید آمریکا قدر قدرت نیست و مجبور است نظرات دیگران را رعایت کند. ما باید میزان به هم پیوستگی منفعت دار بین ایران و کشورهای غیرمتخاصم ایجاد کنیم که امکان بازگشت تحریمها نباشد. باید بپذیریم امروز همه در یک کشور به نام ایران نشسته ایم و باید کاری کنیم سال آینده هر کسی در کاخ سفید می نشیند نتواند خلاف تعهدات آمریکا عمل کند. این شدنی است. با همدلی و همزبانی شدنی است. نباید به زبان دشمن با همدیگر صحبت کنیم. خط تبلیغاتی و گفتمانی طرف مقابل را دنبال کنیم. هر قدر ما فعال تر شدیم مبنای بازگشت ناپذیری برجام تقویت می شود.
اگر خواستند نقض برجام کند تقویت اقتصاد ملی مورد تاکید قرار می گیرد. وزارت خارجه برای تسهیل فعالیت اقتصادی چه اقداماتی در دستور کار دارد؟
وزارت خارجه یک دستگاه سیاسی امنیتی است. از اول انقلاب جمهوری اسلامی خطرات خارجی زیاد سیاسی و امنیتی داشته. جنگ تحمیلی، فشارهای آمریکا و مشکلات باعث شده این شاکله در وزارت خارجه ایجاد شود. من در برنامه ای که به مجلس دادم اعلام کردم سیاست خارجه در خدمت توسعه کشور باشد و بعد از ابلاغ سیاست اقتصاد مقاومتی وزارت خارجه در برخی موارد مشخصا مسئولیت دارد. ما از سمینار سفرای سال گذشته و امسال، گفتیم مبنای ارزیابی کار سفرا، نقش آنها در افزایش صادرات غیرنفتی، صادرات خدمات فنی و مهندسی و ایجاد اشتغال و جذب سرمایه گذاری در ایران است. از این پس ارزیابی سفرا و سرکنسولها با این عوامل است. ما نمی توانیم تصدی کنیم. باید تسهیل کنیم. تلاشهای بخشهای دولتی را تسهیل می کنیم ولی معتقدیم بخش خصوصی باید نقش آفرینی کند. دستورالعمل همه سفارتخانه های ما دارند که درها را روی بخش خصوصی و همه سرمایه گذاران باز کنند. در جلسات با اتاق ایران و شهرستانها، گفتیم شما بفرمایید ما باید کجا وارد شویم. معاونان بنده در این خصوص اقدام می کنند. در دولت نیز ساز و کاری برای جلسات مرتب دولت و بخش خصوصی دیده شده تا اجرای برجام بهتر شود. وزارت خارجه توان نداشت که ۱۵۰ صفحه مقررات برای ادامه برجام پیدا کند.اینها توسط بخش خصوصی به ما کمک شده. امیدواریم در آینده از بخش خصوصی اطلاعات و کمک بگیریم.
پس به دیپلماسی اقتصادی توجه بیشتری می شود؟ بازارهای هدفی در کشورهای همسایه است که باید فراهم شود؟
ما اطلاعات بازارهای اولویت دار و طرفهای تجاری اصلی را گرفته ایم.
همزمان با اجرای برجام شاهد تنش آفرینی عربستان سعودی هستیم. ارزیابی شما از رفتار سعودی ها چیست؟
آنها به شرایطی عادت کرده بودند که همه مشکلات منطقه و خودشان را در قالب یک پروژه خطرناک ایران هراسی با سرمایه گذاری زیاد توجیه کنند. اگر اسراییل اقدام به جنایت جنگی می کند، این را در این قالب توجیه کند. من نگرانی سعودی را در همین قالب و البته نابجا می بینم. در اولین روزهای توافق ژنو در آذرماه ۹۲ اتفاق افتاد شاهد بودیم در عربستان سعودی انگار خطری تهدیدشان می کند. آنها از آن زمان سیاست تنش آفرینی را به صورت مرتب دنبال کردند. اقدامات متعدد صورت گرفت و چند هفته پس از آن، اقدامات تروریستی سعودی ها در لبنان را داشتیم که منجر به شهادت رایزن فرهنگی ما شد. چند هفته بعد اقدام یک گروه وابسته به سعودی را در پیشاور داشتیم که در کنار منزل سرکنسول ما منجر به کشته شدن مردم شد. برخی در سعودی دنبال تنش هستند. ما به دنبال تنش نیستیم ولی به معنی این نیست که عزت ایران را دنبال نکنیم. ما اجازه نخواهیم داد دیگران منطقه را به تنش بکشند. بسیاری از این بی ثباتی ها حاصل سیاستهای اشتباه آمریکا و اقدامات عربستان در ترویج تفکر افراطی که با دلارهای نفتی حمایت می شود، است. متاسفانه اتفاقی که در تهران و مشهد افتاد به هیچ وجه قابل قبول نبود. همه مسئولان و دیدگاه های مختلف تاکید کردند حمله به یک مکان دیپلماتیک توهین و اقدام علیه جمهوری اسلامی است نه طرف مقابل. ما این اقدامات را در بالاترین سطح محکوم کردیم. این اتفاقات در همه جای دنیا می افتد ولی اقدامات سعودی و حتی اعدام شهید نمر اقدامات تنش آفرین بود. ما باید توجه کنیم بازی در زمین سعودی به خاطر نگرانی آنها از برجام است. تنها جایی که دیروز اظهار نگرانی کردند یکی اسراییل بود و یکی برخی از مقامات سعودی. این خطری برای سعودی نیست. باید آنها تجدید نظر اساسی کنند چون خطر افراطی گری اول از همه خانه آنها را می سوزاند. این آتش در نهایت و خیلی زودتر از تصورشان، دامنگیر آنها می شود. جمهوری اسلامی دنبال هیچ تنش با هیچ کشوری نیست. امروز سعودی ها نمی توانند با یک دروغ پردازی کار خود را پیش ببرند. امیدواریم هر چه زودتر عقل حاکم شود و سیاستهای تفرقه افکنانه را کنار بگذارند.
چطور می توان مفهوم کارهای سعودی را معنی کرد؟
جمهوری اسلامی ایران دنبال ثبات در منطقه است. هیچ نظری نسبت به هیچ کشور منطقه ای نداریم ولی در برابر هر حرکت خصمانه از خود دفاع می کنیم. حرکتهایی که از روی ناچاری صورت می گیرد جمهوری اسلامی با متانت و جدیت از کنارشان عبور می شود. این اقدامات سنگ پراکنی یک گروه ناآزمونده و ناپخته است که امیدواریم هر چه سریعتر پختگی لازم را پیدا کنند و به منافع خود و جهان اسلام فکر کنند.
برخی کشورها به تحریک سعودی دنبال قطع روابط هستند. توصیه شما به این کشورها چیست؟
توصیه ما این است که جمهوری اسلامی یک کشور قدرتمند در جهان اسلام است که خیر همگان را خواسته. دشمنی با ما برای قدرتهای بزرگ جهانی منفعت نداشته. دوستان ما در منطقه ببینند ایالات متحده ناگزیر شد تحریمها را کنار بگذارد و بخشی از اموال ایران را برگرداند. این به خاطر مقاومت مردم در برابر قدرتهای جهان بود. فکر می کنیم منفعت دوستان ما در منطقه این است از سعه صدر جمهوری اسلامی برای بهبود روابط استفاده کنند. برخی از این حرکتها را از روی استیصال و دستپاچگی می بینم و احساس می کنیم حرکتهایی که از روی دستپاچگی است را نباید نگران بود. این حرکتها زودگذر است و هر چه در آستین داشتند از کاهش بهای نفت تا سایر اقدامات، فروگذار نکردند. کاهش بهای نفت بیش از آنکه به ما آسیب بزند به آنها آسیب زده. به کشورهای همسایه توصیه می کنم به حمایتهای خود از صدام و گروه های تکفیری نگاه کنند و ببینند این حمایتها چطور برایشان مزاحمت و خطر ایجاد کرده. جمهوری اسلامی ایران از کنار همه اینها عبور می کنند. ولی آنها این توان و قدرت را ندارند. امروز در منطقه، ایران دارای ثبات است. به همسایه ها توصیه می کنیم از مسیر خود برگردند. صبر ما محدود است ولی تا زمانی که منافع ما حفظ شود، با درایت به این صبر ادامه می دهیم ولی به معنی خاموش نشستن در قبال حرکتهای خصمانه دیگران نیست.
برخی تحلیلگران می گویند این مسایل بر موضوع حل و فصل بحران سوریه تاثیر می گذارد. این درست است؟
برخی از کشورهای منطقه می خواستند در بحران سوریه خارجی ها را داخل منطقه کنند و دست به کشتار بزنند. هنوز هم تعداد اندکی دنبال راه حل نظامی با وارد کردن خارجی ها به منطقه هستند. این اشتباه است. بحران سوریه راه حل نظامی ندارد. در یمن ببینید بیش از ۱۰ ماه است مردم بیگناه یمن بمباران می شوند. آیا به نتیجه رسیدند؟ چه به دست آورند. ۱۰ ماه است مردم یمن را سرکوب می کنند به جز شرمناکی بین المللی چه حاصلی برایشان داشته؟ در سوریه نیز برخی مانع شکل گیری دولت وحدت ملی هستند. ما تمام تلاش خود را برای حل بحران سوریه از طریق سیاسی و با خواست مردم سوریه هستیم. بدون اینکه کسی تعیین تکلیف کند چه کسی در سوریه حکومت کند یا نکند. ببینید چقدر تحول درباره سوریه به وجود آمده. امروز همه موضعشان را درباره رئیس جمهور سوریه عوض کردند. این به دلیل مقاومت مردم و دولت سوریه در مقابل تروریستها بوده. برخی نیز توهم داشتند حکومت سوریه ظرف ۳ هفته عوض می شود. دیدند همه چیز توهم بوده. امیدواریم این دو سه کشور منطقه از این توهمات دست بردارند. ما دنبال ادامه تنش در سوریه نیستیم.
بحران سوریه راه حلی دارد؟
ما یک پیشنهاد ۴ ماده ای مطرح کردیم. طرحی نیز اخیرا مطرح کردیم. طرح شورای امنیت تا حد زیادی پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران است. با مقاومت میدانی مردم سوریه و از طریق دیپلماسی فعال می توان کار را پیش برد و بازی را تغییر داد.
سفر آقای نواز شریف را تایید می کنید؟
پاکستان کشور دوست و همسایه ما هستند. هنوز خاطرات سفر مقام معظم رهبری در ذهن همه کسانی که سیاست خارجی را دنبال می کنند هست. پاکستان برای ما بسیار عزیز است و نواز شریف از دوستان ما هستند. ما دنبال تنش نبودیم. اگرکسی بخواهد در این زمینه فعالیت کند باید سعودی ها را قانع کند که تنش آفرینی به جایی نمی رسد. ایران قدرتمند و عاقل تر از این است که وارد این بازیها شود. از درخواست آقای نواز شریف استقبال کردیم و آماده ایم فردا دیدگاه های ایشان را بشنویم و ایشان نیز از ما خواهد شنید که اجازه نمی دهیم کسی با مردم ایران با زبانی کمتر از احترام صحبت کند.
شما قبلا گفتید نمی شود و صلاح نیست بسیاری از مسایل را گفت. جزئیاتی الان قابل بیان هست؟
من خیلی اهل خاطره نویسی نیستم. خدا را شکر می کنم خودم را گرفتار این حوزه نکردم. خیلی از مسایل مذاکرات هنوز گفتنی نیست. در لحاظ سخت که خیلی داشتیم و احساس می کردیم بن بست کامل است و راهی برای جلو رفتن نیست. ما زیاد به این بن بست ها رسیدیم. در برخی موارد احساس می کردیم مشکل محتوایی نیست ولی اگر نمی توانستیم مشکلات پیش پا افتاده را حل کنیم، کار پیش نمی رفت. ما وارد مذاکراتی شدیم که می گفتند شما نباید هسته ای داشته باشید. می گفتند آب سنگین یعنی پلوتونیم یعنی بمب اتم. از این موارد زیاد داشتیم. مواردی که صداها بلند شد زیاد بود. من معمولا متاسفانه شاید به خاطر تن صدایم است که بلند است، در آمریکا هر زمان اجازه بلندگو نمی دادند من کار سخنگوی جمع را بر عهده داشتم. واقع امر این است در همه موارد احساس کردیم توکل به خدا و توسل به اهل بیت بسیار راهگشاست.
آقایان سیاسیون خارجی در جلسات خصوصی اشاره کرده اند به ناحق داریم حرف می زنیم و خودشان اذعان کرده باشند؟
بله. گفتند سیاستهای ما در گذشته غلط بوده و درباره ایران اشتباه کردیم و می خواهیم راه جدیدی را دنبال کنیم. باید دید در عمل چطور عمل می کنند. این که تحریمها لغو شد، جمهوری اسلامی لغو کرد. ما دیپلماتها آن چیزی را که مردم عمل کرده بودند، روی کاغذ آورده بودند. وقتی من در مقابل قدرتهای دنیا می ایستادم و می گفتم ایرانی را تهدید نکنید به پشتوانه این مردم بود. هر چه داریم از این مردم است و امیدواریم همه ما خدمتگزاران خوبی برای مردم باشیم. امیدوارم بتوانیم مردم را دلگرم به آینده کنیم.و از همه دوستان تقاضا می کنم امروز که وارد بهره برداری از برجام شده ایم کمک کنیم مردم دلگرمتر به آینده، ایران بهتری را بسازند.
